واقعه طبس

مقدمه

بخش اول: عملیات نجات و اهداف اصلی آن

بخش دوم: حامیان عملیات

بخش سوم: طرح و سازمان عملیات

بخش چهارم: آغاز عملیات

بخش پنجم: پیامدها و بازتاب های جهانی

بخش ششم: واکنش امام خمینی (س)

پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران و قطع روابط سیاسی دو کشور، امریکا در تلاش برای آزادی گروگان های خود، طرح عملیات نجات را برنامه ریزی کرد. موفقیت این طرح و تبلیغات گستردۀ آن، می توانست برگ برنده ای در انتخابات ریاست جمهوری امریکا باشد.

گروه ویژه حمله کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. چهارم اردیبهشت ۱۳۵۹ شش فروند هواپیمای سی۱۳۰ از نقاط کور راداری وارد ایران شد و در صحرای طبس فرود آمد. با وجود پیش بینی وضع مساعد هوا، طوفان ناگهانی شن عملیات را با شکست مواجه کرد. این شکست بازتاب وسیعی در جهان یافت. کارتر شکست عملیات نجات را تلخ ترین شکست خود دانست.

امام خمینی (س) با احمقانه خواندن تصمیم کارتر، او را از اداره کشوری چون آمریکا عاجز خواند. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به جهان اسلام می دانست و هشدار داد در صورت تکرار چنین حوادث ابلهانه ای، مهار جوانان انقلابی امکان پذیر نخواهد بود.

رفتار نادرست آمریکا در حق مردم ایران پیش از انقلاب اسلامی و توطئه های گوناگون آمریکا پس از پیروزی انقلاب سبب شد که گروهی از دانشجویان که خود را دانشجویان پیرو خط امام نامیدند در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ سفارتخانه آمریکا را تصرف کنند. کنگره آمریکا خواهان شدت عمل در برابر ایران شد. دانیل کرین نماینده کنگره آمریکا، به جیمی کارتر رئیس جمهور آمریکا اصرار کرد برای نشان دادن قدرت آمریکا ناو هواپیمابر به خلیج فارس بفرستد. اعترافات گروگان های آمریکایی نشان داد که آمریکا برای مبارزه و کودتا علیه جمهوری اسلامی ایران در حال برنامه ریزی بوده است.

جیمی کارتر در ۱۶ / ۸ / ۱۳۵۸ تلاش کرد رمزی کلارک وزیر سابق دادگستری این کشور را که به مخالفت با محمدرضا پهلوی شهرت داشت و ویلیام میلر از اعضای برجسته کمیته ضد جاسوسی سنای آمریکا را برای مذاکره به ایران بفرستد؛ اما امام خمینی (س) در واکنش به آن، هر گونه دیدار با نماینده آمریکا را تا زمان برگرداندن پهلوی و دست برداشتن آنان از توطئه و جاسوسی علیه انقلاب اسلامی، غیرممکن دانست. پس از سخنان امام خمینی (س)، نمایندگان کارتر در ترکیه متوقف شدند و دولت آمریکا که گفتگو را ابزار اغفال ایران از اجرای عملیات نظامی می دانست، به سمت تهدید و تحریم ایران پیش رفت. کارتر در ۲۲ / ۸ / ۱۳۵۸ دستور توقیف همه دارایی های ایران در بانک های آمریکایی و شعبه های خارجی آن را صادر و خرید نفت از ایران را متوقف کرد و در ۱۰ / ۹ / ۱۳۵۸ شورای امنیت سازمان ملل زیر فشار آمریکا، قطعنامه ۴۵۷ را در محکومیت ایران صادر کرد. بسیاری از مفسران سیاسی آمریکایی نیز نیروی موسوم به واکنش سریع را که در ۱۱ / ۱۰ / ۱۳۵۸ به دستور کارتر در خلیج فارس شکل گرفت، واکنش واشینگتن در برابر واقعه تصرف سفارت آمریکا در تهران خواندند. آمریکا در ۱۹ / ۱ / ۱۳۵۹ با ایران قطع رابطه و اندکی بعد به همراه دولت انگلیس ایران را تحریم اقتصادی و تجاری کرد.

امام خمینی (س) قطع رابطه آمریکا با ایران را به خیر و صلاح ملت شمرد و آن را به فال نیک و طلیعه پیروزی نهایی بر آمریکا دانست و یادآور شد ملت حق دارد این پدیده را جشن بگیرد. نیروهای انقلابی نیز خشنودی خود را از قطع رابطه آمریکا با ایران اعلام کردند. پس از آن شورای امنیت ملی آمریکا به سرپرستی برژینسکی خواستار اقدامات قاطع نظامی علیه انقلاب اسلامی شد و سرانجام آمریکا به عملیات نظامی با هدف آزادی گروگان ها در صحرای طبس به نام «پنجه عقاب» دست زد.

شهرستان طبس در شرق ایران و آن زمان از توابع خراسان بود و از شمال به شهرستان های کاشمر و شاهرود، از شرق به شهرستان های گناباد و فردوس و بیرجند، از جنوب و جنوب غربی به شهرستان های کرمان و یزد و از غرب به شهرستان نایین محدود می گردد. طبس پهناورترین شهرستان بیابانی کشور است. وزش بادهای حامل ذرات شن و ماسه از مشکلات کشاورزی و راه های دسترسی این شهرستان است.

دولت آمریکا طرح عملیات نظامی برای آزادی گروگان ها را از نخستین روزهای تصرف لانه جاسوسی در برنامه داشت؛ ولی به دنبال فرصت بود. پس از قطع رابطه سیاسی آمریکا با ایران، سایروس ونس، وزیر امور خارجه آمریکا به شدت تلاش کرد تا متحدان اروپایی و آسیایی خود را برای عملیات نظامی علیه ایران راضی کند. به گفته برژینسکی و هامیلتون جردن رئیس وقت کاخ سفید، پیش از آغاز عملیات نجات، برای اغفال ایرانیان باب مذاکره تازه ای را با ایرانیان گشودند تا ایرانیان احتمال ندهند آمریکا قصد اجرای عملیات نظامی را دارد و هم زمان به امریکایی های مقیم ایران توصیه کردند که ایران را ترک کنند.

به گزارشی یک ماه پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، نود کماندوی آمریکایی برای تمرین و آموزش در شرایط مشابه ایران به ایالت آریزونای آمریکا فرستاده شدند. گروه های ویژه سرّی برای پشتیبانی و تدارک طرح، مخفیانه وارد ایران شدند و با گروه های ضدانقلاب تماس گرفتند. نظامیان آموزش دیده آمریکایی، در روزهای پایانی آذر ۱۳۵۸ به کشور مصر رفتند و در پایگاهی در نزدیکی قاهره مستقر شدند. چندین بار عملیات فرود و آزادکردن سفارتخانه تمرین شد. شورای امنیت ملی آمریکا ۲۴ آوریل ۱۹۸۰م /  ۵ / ۲ / ۱۳۵۹ را برای انجام عملیات تعیین کرد و دستور به اجرای آن داد. آنان برای این کار نیاز به همکاری ایرانیان آشنا با محل و محافظان و برنامه روزانه گروگان ها داشتند که با سازماندهی استانفیلد ترنر و همکاران او در سازمان سیا فراهم شد. عوامل غیر ایرانی نیز با عناوین خبرنگار و بازرگان به ایران آمدند و اطلاعات لازم دربارهٔ محافظان گروگان ها را در اختیار دولت آمریکا قرار دادند. آشپز پاکستانی سفارت که چند روز پیش از عملیات ایران را ترک کرده بود، اطلاعاتی در اختیار امریکایی ها قرار داد. همچنین دیپلمات های خارجی دیدارکننده با گروگان های نگهداری شده در وزارت خارجه اطلاعات دقیقی از محل نگهداری آنان در اختیار امریکایی ها گذاشته بودند. طراحی عملیات نجات به برژینسکی واگذار شد و قرار شد این عملیات را گروهی مشترک از گروه دلتا و بخش هایی از نیروی هوایی و دریایی و رنجرها (نیروهای ویژه) انجام دهند. نیروی دلتا پیچیده ترین و سخت ترین آموزش ها و مهارت های عملی و نظری را دیده بود جیمی کارتر دستور داد مقدمات اجرایی این عملیات و ترتیب فرود هواپیماها و بالگردها در محلِ تعیین شده در داخل خاک ایران و سوخت گیری آنها برای بازگشتن داده شود. تمام مراحل عملیات در تاریکی شب پیش بینی شده بود و تمرین های مکرر، افراد را به نتیجه عملیات امیدوار کرده بود. برای یقین به موفقیت عملیات، هواپیمایی کوچک بدون دیده شدن پس از نشستن در منطقه مورد نظر در طبس، محوطه فرود را بررسی کرده و بازگشته بود.

هدف آشکار امریکایی ها از عملیاتِ نجات این بود که با حمله ای شبانه، گروگان ها را از سفارتخانه ربوده، با تبلیغات گسترده آن را به عنوان اقدامی قهرمانانه در تاریخ ارتش آمریکا و کاخ سفید ثبت کنند و برگ برنده ای در انتخابات ریاست جمهوری به دست آورند؛ اما برخی از تحلیلگران برآن اند که هدف اصلی ماجرای طبس اقدام به کودتا و بازگرداندن قدرت به خاندان پهلوی بود. برژینسکی به نقل از کارتر می گوید پس از آزادی امریکایی ها باید ضربه واقعی به ایرانیان وارد شود. مایلز کاپلند از دست اندرکاران سابق دستگاه اطلاعاتی آمریکا و همکار روزولت در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در ایران، تصریح می کند هدف از تهاجم طبس، تنها آزادی گروگان ها نبود، بلکه هدف سرنگونی رژیم ایران بود. به گفته برخی از عوامل داخلی شرکت کننده در این عملیات، هدف از عملیات طبس تحویل تسلیحات فوق مدرن برای یک جنگ چریکی گسترده و سراسری به گروهی از افسران وفادار به محمدرضا پهلوی بود. شورش برخی از اقوام مرزی علیه نظام اسلامی و تصرف شهرهایی چون زاهدان نیز در برنامه قرار داشته است.

برخی از کشورهای خاورمیانه در این هجوم سخاوتمندانه با آمریکا همراهی کردند مصر، عمان و برخی از دیگر کشورها ازجمله آلمان غربی در جریان کلی عملیات بودند. محمد انور سادات رئیس جمهور مصر بی دریغ با امریکایی ها همکاری کرد. رژیم اسرائیل، بحرین، عربستان سعودی، ترکیه، عمان و پاکستان نیز در این عملیات امکانات خود را در اختیار آمریکا قرار دادند. رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا پیش از آغاز عملیات به فلسطین اشغالی رفت و با همتای اسرائیلی خود دراین باره گفتگو کرد. گروهی که برای نجات گروگان های مستقر در وزارت خارجه مأمور شده بودند، جزو واحد نیروهای ویژه آلمان بودند. تعدادی ایرانی نیز که تحت نظر سازمان سیا آموزش دیده بودند، امریکاییان را همراهی می کردند. برخی گفته اند پیش از آغاز عملیات، سیدابوالحسن بنی صدر، رئیس جمهور وقت ایران که فرماندهی کل قوا را نیز داشت، به فرماندهان نظامی منصوب خود، دستور داده بود توپ های تأمین کننده امنیت حریم هوایی شهرهای تهران، شیراز و مشهد را جمع آوری کنند.

طراحی عملیات این گونه بود که نیروهای مهاجم، نخست در فرودگاه نظامی متروکه ای در منطقه «رباط پشت بادام» طبس پیاده شوند و پس از سوخت گیری بالگردها، کماندوها را به مخفیگاهی کوهستانی در اطراف تهران منتقل کنند و سپس به وسیله کامیونی که علی اسلامی از دست اندرکاران داخلی آمریکا و از مرتبطان با سفارت این کشور و وابسته به حزب منحل شده خلق مسلمان از پیش آماده کرده بود، از گرمسار در طول جاده دماوند با جلوداری سرهنگ بکویث که با مسیر آشنا بود، در ورزشگاه امجدیه (شهیدشیرودی) در نزدیکی سفارت مستقر شوند. دو دستگاه بی سیم مجهز به تجهیزات ارتباط با ماهواره برای ارتباط بالگردها با حمله کنندگان به سفارت و مستقر در کویر در نظر گرفته شده بود. قرار بود نیروها با یورشی برق آسا افراد سفارت و افراد مستقر در وزارت امور خارجه را آزاد کنند و پس از کشتن همه ایرانیانِ مسلح در سفارتخانه، با گروگان گرفتن گروهی از دانشجویان ایرانی به ورزشگاه امجدیه بروند و با بالگرد به فرودگاهی واقع در پادگان منظریه قم پرواز کنند و از آنجا با هواپیما ایران را ترک کنند. گزارش هواشناسی نیز مثبت بود. آنان برای شناسایی محل فرود، چراغ های کوچکی را در زمین نصب کرده بودند. در رأس عملیات کارتر و هدایت عملیات بر عهده ژنرال دیوید جونز رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا بود. یگان رنجر نیز فرماندهی عملیات تصرف و برقراری تأمین در فرودگاه منظریه قم را بر عهده داشت.

گروه ویژه حمله کننده به ایران «دلتا» نام داشت و نام عملیات «پنجه عقاب» بود. این گروه ۱۳۲ نفر، شامل دو ژنرال ایرانی ساکن آمریکا، دوازده راننده، دوازده مأمور گشت و ۱۰۶ نفر جهت یورش و دیگر مأموریت ها بودند که ۱۱۸ نفر از آنان آمریکایی مجهز به شش فروند هواپیما و هشت فروند بالگرد و مسلسل های دستی و موتورسیکلت بودند. سازمان رزمی نیروی عمل کننده به دو شاخه زمینی و هوایی تقسیم شده بود. بخش اول عملیات بر عهده نیروی هوایی بود، شامل انتقال به کویر طبس از پایگاه مصیره (جزیره ای متعلق به سلطان نشین عمان) سه فروند هواپیمای سی۱۳۰ برای جابجایی نفرات و سه فروند دیگر برای حمل سوخت و هشت فروند هلی کوپتر آر. اچ۵۳ برای اجرای عملیات زمینی، دو فروند هواپیمای سی۱۴۱ برای انتقال نیروی دلتا از آمریکا تا مصیره و خارج کردن گروگان ها از منظریه در نظر گرفته شده بود.

سازماندهی نیروی زمینی بر اساس عنصر قرمز، آبی و سفید بود. قرمز شامل چهل پرسنل نیروی «دلتا» به فرماندهی سرهنگ «بکویث» بود. وی مأمور بود تا نگهبانان پارک موتوری سفارت را از میان برداشته و گروگان های مستقر در بخش جنوب غربی محوطه را رها کند؛ عنصر آبی شامل چهل پرسنل به فرماندهی سرگرد «فیچ» برای آزادکردن گروگان های محل اقامت قائم مقام سفارت و عنصر سفید، شامل سیزده پرسنل و مسئول حمایت و پشتیبانی از نیروهای یورشی و برقراری امنیت خیابان های اطراف سفارت بود و نیز تیم یورش سیزده نفره که مسئولیت آزادی سه گروگان حاضر در وزارت خارجه ایران را بر عهده داشتند. دو بالگرد آ. سی۱۳۰ مسئول حضور بر فراز سفارت آمریکا در تهران بود تا از رسیدن قوای زرهی به محوطه سفارت جلوگیری کند.

کارتر با بیان کلمه رمز «بروید»، آغاز حمله را اعلام کرد. روز پنج شنبه ۴ اردیبهشت ۱۳۵۹ در ساعت ۱۸ نیروهای دلتا با ۶ فروند هواپیمای سی۱۳۰ از جزیره مصیره به سوی ایران از نقاط کور راداری پرواز کردند و حدود ساعت ۲۲ نخستین هواپیمای حامل نیروهای دلتا در اطراف محل فرود آمد و چراغ ها روشن شد. پس از آن بقیه در فرودگاه متروکه فرود آمدند که دو فروند از آنها پس از پیاده کردن نیرو به پایگاه مصیره بازگشتند. از هشت فروند بالگرد مورد انتظار شش فروند با یک ساعت و سی دقیقه تأخیر و دو فروند دیگر به دلیل نقص فنی و طوفان شن در حوالی فرودگاه کرمان مجبور به بازگشت شدند. حضور نابهنگام چند وسیله نقلیه ایرانی ازجمله اتوبوسی با چهل سرنشین و یک کامیون سوخت و یک وانت که از منطقه در حال عبور بودند، امریکایی ها را غافلگیر کرد. کامیون و وانت فرار کردند؛ ولی اتوبوس به دست نیروی دلتا متوقف و مسافران بازداشت شدند.

با وجود مساعدبودن هوا و پیش بینی اداره هواشناسی آمریکا بر طوفانی نبودن هوای کویر و امکان ادامه مأموریت در ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه صبح، ناگهان همه چیز تغییر کرد و در میان گریه و توسل مسافران اسیر به امام رضا(ع) طوفان شن مانند صاعقه ای که معمولاً در صحرای آفریقا و عربستان به وجود می آید، آسمان را فرا گرفت. یکی از بالگردها به علتِ اشکال فنی بر اثر طوفان شن نتوانست در مأموریت شرکت کند و یکی دیگر از آنها با هواپیمای سی۱۳۰ برخورد کرد و آتش گرفت و تلفاتی به بار آورد. عامل محاسبه نشده طوفان شن بهترین بالگردهای آمریکا را در خود گرفتار کرد و چندین نفر در این واقعه کشته شدند و لاشه هواپیما و بالگردها و اجساد خاکستر شده امریکایی ها در دو طرف جاده یزد و طبس به جای ماند. کارتر پس از این حوادث دستور لغو عملیات را صادر کرد و همه نیروهای باقی مانده ایران را ترک کردند و همه چیز فرو ریخت.

کارتر در نخستین ساعت های روز پس از ناکامی عملیات نظامی، در برنامه ای تلویزیونی مسئولیت شکست را بر عهده گرفت. اعلامیه کاخ سفید حاکی از آن بود که اسناد سرّی و مهمی در درون بالگردها به جای مانده است. به دستور بنی صدر که فرمانده کل قوا بود، بالگردهای به جامانده بمباران شدند و بخشی از اسناد سرّی و باقیمانده در آتش سوخت و محمد منتظرقائم فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یزد که مقداری از اسناد و مدارک آمریکا را از داخل بالگردها به دست آورده بود، با راکت کشته شد. تعدادی از بالگردها سالم بودند که به فرودگاه قلعه مرغی تهران منتقل شدند. عذر بنی صدر برای انهدام بالگردها گرفتن فرصت مجدد از امریکایی ها برای استفاده از آنها بود. آگاهان سیاسی، اقدام بنی صدر در بمباران بخشی از امکاناتِ باقیمانده آمریکایی در منطقه پشت بادام را که می توانست اسناد مهمی را در خود داشته باشد، نشان از همکاری عوامل داخلی آمریکا دانستند و این خود زمینه و چالش جدید داخلی را در پی داشت و به همین جهت اسرار و حقایقی ناگشوده باقی ماند.

خبر شکست این عملیات تجاوزکارانه همچون صاعقه ای بر کاخ سفید و پنتاگون و سیا فرود آمد و رسوایی ماندگاری را بر حیثیت آمریکا ثبت کرد. ناکامی و اندوه عمیق و احساس سرافکندگی از ساعت شکست عملیات در روحیه خلبانان آمریکایی خود را نشان داد. کارتر شکست عملیات نجات را تلخ ترین شکست خود در مدت چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند. سایروس ونس برای گریز از بدنامی، بی درنگ پس از واقعه استعفا کرد. برژینسکی که مصرّانه از حمله به ایران و نجات گروگان ها داد سخن می داد، این ناکامی را تلخ ترین سرخوردگی خود در طی چهار سال خدمت در کاخ سفید خواند. وزیر دفاع وقت آمریکا در پاسخ پرسش از چگونگی شکست عملیات نجات گفت «آیت اللّه خمینی در بالکن خانه خویش ایستاده بود و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین می افتاد»

شکست نظامی آمریکا در طبس پیامدهایی چون ناامیدی ملی، تحقیر ملی و تضعیف موقعیت بین المللی آمریکا را به دنبال داشت. این حادثه ابهت آمریکا را در میان ملت های مسلمان و جهان سوم شکست و واکنش های آزادی خواهانه و ضد امپریالیستی جریان ها و کشورهای مختلف خارجی را در پی داشت. تجاوز ناموفق آمریکا به ایران موجی از مخالفت های جهانی علیه آمریکا را به همراه آورد. بیشتر کشورها و شخصیت های مطرح جهانی این حرکت را محکوم کردند. سفیران کشورهای کوبا، هند، لیبی و سازمان آزادی بخش فلسطین در تهران اقدام آمریکا در حمله به طبس را محکوم کردند. این حمله موجی از ناباوری و خشم را در کشورهای غربی متحد آمریکا ایجاد کرد. انگلیس، آلمان، فرانسه و ایتالیا به تلخی از تصمیم کارتر در زمینه حمله نظامی به ایران یاد کردند و برای مصون ماندن از خشم امام خمینی (س) اعلام کردند که کارتر بر خلاف تعهد قبلی، در فرستادن نیروهای نجات به ایران با آنان مشورت نکرده است. وزیر خارجه دانمارک معتقد بود که این اقدام کارتر اوضاع موجود را پیچیده تر کرد و شرایطی را به وجود آورد که موضوع باید در کمیسیون کشورهای بازار مشترک بحث شود.

از سوی دیگر، خبرگزاری تاس شوروی کارتر را به سبب خصلت خودخواهانه اش در آرزوی تداوم ریاست جمهوری، سزاوار شکست شمرد. شوروی آمریکا را متهم کرد که قصد دست زدن به یک کودتای نظامی را در تهران داشته و عملیات نجات گروگان ها پوشش و مقدمه ای برای کودتا بوده است. آندره گرومیکو وزیر امور خارجه وقت شوروی این واقعه را محکوم کرد و دولت سوریه آن را راهزنی خواند و مادر یکی از گروگان ها کار کارتر را احمقانه شمرد. مجله تایم لندن در ۵ می ۱۹۸۰م این ماجرا را شکست نظامی، دیپلماتیک و سیاسی برای ارتش آمریکا پس از شکست ویتنام شمرد که با نبود دشمن و تمرین چهارماهه نتوانستند هواپیماها را از برخورد با یکدیگر حفظ کنند و به تعبیر یکی از استادان دانشگاهِ «ویلیام و مری» از مراکز آموزشی معتبر آمریکا، با افول ابرقدرتی آمریکا در مواجهه با ایران، پنجه های خردشده عقاب آمریکا در کویرهای ایران جا ماند و مدفون شد.

شکست آمریکا در صحرای طبس موجب شد تا این کشور به طور موقت اندیشه عملیات نظامی علیه دیگر کشورهای مخالف خود را از سر بیرون کند؛ ولی طرح های خرابکارانه اش متوقف نشد و پس از آن نیز طرحی برای نجات گروگان ها شامل تصرف فرودگاه مهرآباد را در سر داشت که به اجرا درنیامد. برخی عملیات کودتا علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و تحریک عراق برای حمله به ایران را نیز از پیامدهای شکست آمریکا در طبس شمرده اند. راهپیمایی گسترده ضد آمریکایی مردم ایران و انتقال گروگان ها به نقاط مختلف کشور از پیامدهای این حادثه بود. مأموران حراست داخلی و نیز رسانه های جهانی افرادی را جزو عوامل داخلی و نفوذی آمریکا در ایران برشمردند، ازجمله علی اسلامی، محمود میرطاهران، البرت حکیم، منوچهر قربانی فر، منوچهر هاشمی رئیس اداره هشتم ساواک، شادمهر رئیس ستاد مشترک جمهوری اسلامی ایران، صادق قطب زاده و بنی صدر که برخی از آنان به وسیله دادگاه ارتش به مسئولیت محمد محمدی ری شهری برای تحقیقات به دادگاه فرا خوانده شدند. روز پس از واقعه طبس هیئتی متشکل از سیدعلی خامنه ای به نمایندگی از امام خمینی (س)، اکبر هاشمی رفسنجانی عضو شورای انقلاب، مصطفی چمران، وزیر دفاع وقت و محمود خضرایی و محمدکریم عابدی به عنوان خلبانان و کارشناسان وزارت دفاع برای تحقیق دربارهٔ موضوع و جمع آوری اسناد و مدارک و گزارش به امام خمینی (س) در محل حاضر شدند.

سیدعلی خامنه ای امام جمعه تهران در خطبه نماز جمعه ۱۲ / ۲ / ۱۳۵۹، از مشاهدات خود از شکست آمریکا در صحرای طبس برای نمازگزاران سخن گفت و با تلاوت آیه کریمه «أَ لَمْ تَرَ کیفَ فَعَلَ رَبُّک بِأَصْحابِ الْفیلِ» شکست آمریکا را به شکست اصحاب فیل در ویران کردن خانه کعبه تشبیه کرد و به مردم وعده داد که تمدن های ستم پیشه رو به نابودی اند و بینی ستمکار و متجاوز به خاک مالیده خواهد شد و همچنان که صحرای طبس مدفن پیل های فولادین شد، سراسر منطقه خاورمیانه مدفن ماشین جنگی آمریکا خواهد شد.

امام خمینی (س) که در آن روزها در تهران و محله دربند شمیران، دوران نقاهت خود را می گذراند، پس از آگاهی از حادثه، در ۵ اردیبهشت طی اطلاعیه ای مهم چند نکته را دراین باره یادآور شد؛ ازجمله اینکه کارتر برای رسیدن به ریاست جمهوری حاضر است به هر جنایتی دست بزند و دنیا را به آتش بکشد و اکنون جان گروهی از امریکایی ها را تباه کرده است. ایشان خطاب به کارتر یادآور شد با این عمل احمقانه طرفداران خود را از دست داد و ثابت کرد که قدرت تفکر را از دست داده و از اداره یک کشور بزرگ مثل آمریکا عاجز است؛ وی حیثیت سیاسی خود را به خطر افکنده و از ریاست جمهوری باید قطع امید کند. ایشان با نقد برداشت امریکایی ها از ملت ایران متذکر شد که کارتر مکتب و ملت ایران را نشناخته است. این ملت، ملت خون و جهاد است و برای آزادی و استقلال و اسلام عزیز از هیچ چیز رویگردان نیست و اشتباه کارتر در آن است که گمان می کند با دست زدن به این مانورهای احمقانه مردم را از راه خدا و انسانیت منصرف خواهد کرد. ایشان یادآور شد در صورت رسیدن مهاجمان به تهران همه گروگان ها کشته می شدند و در صورت تکرار این کار ابلهانه، مهارکردن جوانان مسلمان و مبارز و غیور نگهبان جاسوسان، برای ایشان و دولت امکان پذیر نخواهد بود. ایشان حمله به ایران را به مثابه حمله به جهان اسلام دانست و هشدار داد که مسلمانان جهان در برابر حمله به ایران بی توجه نخواهند ماند و نیز حمله به ایران موجب قطع نفت از تمام دنیا خواهد شد و دنیا را بر ضد آمریکا بسیج خواهد کرد.

امام خمینی (س) در این پیام همچنین ضمن اشاره به آمادگی نیروهای مسلح افزود تمام ساز و برگ های مدرن جنگی که آمریکا در زمان محمدرضا پهلوی به ایران داده است، اکنون موجود و در دست ارتش و دیگر قوای انتظامی است و بلای جان امریکاست. ایشان به مردم ایران یادآور شد با اعتماد به قدرت خدا با تمام توان آماده نبرد با دشمنان باشند و نیروهای انتظامی، ارتش و ژاندارمری و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز به حال آماده باش باشند و سپاه مجهز بیست میلیونی مهیا باشند که در صورت حمله از کشور اسلامی خود دفاع کنند. ایشان با اشاره به حقانیت راه و اعتماد به پشتیبانی خدا، توصیه کرد از این مانور احمقانه دشمن که به امر خدای قادر شکست خورد، هراسی به خود راه ندهند. ایشان در پایان این واقعه را با غائله های کردستان به دست گروه های چپ و مخالف اسلام و شرارت های گروه های مخالف در دانشگاه تهران و نیز شرارت دولت عراق در مرزها پیش از آغاز جنگ تحمیلی در پیوند دانست.

امام خمینی (س) در ۷ اردیبهشت ۱۳۵۹ نیز در نامه ای به رئیس جمهور از وی خواست برای رسیدگی به جرایم آمریکا در حمله نظامی به ایران، از گروه های مختلف کشورهای جهان دعوت شود تا آنان از نزدیک آثار جنایات این رژیم مدعیِ انسان دوستی و حقوق بشر و مستظهر به پشتیبانی جمعیت های حقوق بشر و سازمان ملل و شورای امنیت را ببینند و نیز مردم جهان به عیان ببینند که تمام این سازمان ها و گروه های مدعی حقوق مردم برای طرفداری از قدرتمندان و به دست قدرتمندان برای سلطه بر ضعیفان و مکیدن خون محرومان جهان به وجود آمده اند و به بهانه نجات جاسوسان چه نقشه ای برای ملت مظلوم ما کشیده اند. بنی صدر طبق دستور امام خمینی (س) در پیام هایی برای فیدل کاسترو، رئیس جمهور کوبا، کورت والدهایم، رئیس سازمان ملل و دبیرکل سازمان کشورهای اسلامی و یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین و احزاب و سندیکاهای مستقل و متعهد برای بررسی تجاوز آمریکا به ایران دعوت کرد.

امام خمینی (س) در ۱۲ اردیبهشت نیز در دیدار با فرماندهان سپاه با اشاره به شکست آمریکا در طبس یادآور شد آمریکا با هجوم نظامی به ایران قوانین بین المللی را نقض کرد و به هدف خود نیز نرسید و با آن همه تبلیغات و تجهیزات ضربه سختی را از نظر روانی و سیاسی متحمل شد. ایشان در ادامه یادآور شد ایرانی مسلمان با اعتقاد به زندگی پس از مرگ و وجود جوانان شهادت طلب، از قدرت های بزرگ نمی ترسد. اگر آمریکا دوباره هوس تجاوز به ایران را داشته باشد، جوانان شهادت طلب آنان را نابود خواهند کرد. ایشان در ۱۴ خرداد ۱۳۵۹ در جمع هیئت های شرکت کننده در «کنفرانس بین المللی بررسی مداخلات آمریکا» با اشاره به وحشت کارتر از آمدن هیئت ها و محاکمه محمدرضا پهلوی و گروگان ها، یادآور شد دولت های ایران در گذشته گوش به فرمان بیگانگان بودند و آنان به ویژه آمریکا در ایران جنایت های بی شماری مرتکب شده اند و رژیم پهلوی نیز اعتراض مردم را از ۱۵ خرداد تا پیروزی انقلاب با کشتن و شکنجه هزاران نفر پاسخ داده است. ایشان از تبلیغات گسترده بیگانگان علیه ایران و نیز ایجاد غائله ها سخن گفت و افزود خداوند همان گونه که قوم عاد را به وسیله باد نابود کرد، با ایجاد ترس و وحشت در دل های دشمنان آنان را نیز نابود خواهد کرد. ایشان در ادامه از شرکت کنندگان در کنفرانس خواست که اسناد و مدارک جنایت های عوامل آمریکا در ایران را مشاهده کنند و دریابند که سفارتخانه آمریکا شباهتی به سفارتخانه ندارد. ایشان در ۲۰ تیر ۱۳۵۹ نیز از مأموریت باد و شن برای هلاکت دشمنان اسلام سخن گفت و در ۲۴ اسفند ۱۳۶۰ در جمع خانواده های شهدای واقعه آمل با اشاره به نیروی ایمان و وحدت کلمه به امدادهای غیبی خداوند دربارهٔ مردم ایران اشاره کرد و با اشاره به واقعه طبس متذکر شد امریکایی ها به دستاویز خارج کردن گروگان ها، برای قبضه کردن ایران آمدند و خداوند با مأمورکردن شن و باد آنان را شکست داد.

امام خمینی (س) تصمیم گیری دربارهٔ آزادی گروگان ها را به مجلس شورای اسلامی واگذار کرد و مجلس با تعیین شرایطی و پذیرش آن شرایط از سوی امریکایی ها، در اول دی ۱۳۵۹ آنان را آزاد کرد و جیمی کارتر نتوانست در دور دوم به ریاست جمهوری برسد و جای خود را به رونالد ریگان جمهوری خواه داد و پیش بینی امام خمینی (س) در قطع امید کارتر از ریاست جمهوری به وقوع پیوست.

دانشنامه امام خمینی (س)

منابع

- قرآن کریم.

- آقایی، عباس، عقاب در آتش، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

- اداره جغرافیایی ارتش، فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، طبس، معدن چاه سرب، جلد ۵۲–۶۳، ۱۳۶۴ش.

- اطلاعات، روزنامه، ۵ / ۲ / ۱۳۵۹.

- اطلاعات، روزنامه، ۶ / ۲ / ۱۳۵۹.

- اطلاعات، روزنامه، ۱۰ / ۲ / ۱۳۵۹ش.

- الکساندر، یوناه و الن نانز، تاریخ مستند روابط دوجانبه ایران و ایالات متحده آمریکا، ترجمه سعیده لطفیان و احمد صادقی، تهران، نشر قومس، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.

- امام خمینی (س)، سیدروح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

- بابایی، قاسم، دلتا فورس، مأموریت: کشتن تمام گروگان ها، هدف: براندازی نظام جمهوری اسلامی، روزنامه قدس، ۵ / ۲ / ۱۳۷۸ش.

- برژینسکی، زبیگنیو، خاطرات برژینسکی، سقوط شاه، جان گروگان ها و منافع ملی، ترجمه دکتر منوچهر یزدانیار، تهران، کاوش، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.

- پارسادوست، منوچهر، نقش عراق در شروع جنگ همراه با بررسی تاریخ عراق و اندیشه های حزب بعث، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.

- تسخیر، پایگاه اطلاع رسانی دانشجویان پیرو خط امام، ۲۳ / ۴ / ۱۳۹۵ش.

- تهوری، مسلم، پنجه های شکسته عقاب در کویر، بررسی شکست نظامی آمریکا در صحرای طبس، مجله مطالعات تاریخی، شماره ۳۲، ۱۳۹۰ش.

- جمهوری اسلامی ایران، خبرگزاری، پایگاه اطلاع رسانی، ۷ / ۱۲ / ۱۳۷۸ش.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۲۴ / ۱ / ۱۳۵۹.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۶ / ۲ / ۱۳۵۹.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۷ / ۲ / ۱۳۵۹.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۸ / ۲ / ۱۳۵۹.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۳ / ۴ / ۱۳۵۹.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵ / ۲ / ۱۳۷۳.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵ / ۲ / ۱۳۹۴.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۱۸ / ۱۲ / ۱۳۷۵.

- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۵ / ۲ / ۱۳۹۵ش.

- چارلی، بکویث، حادثه طبس، ترجمه دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۳۶۷ش.

- حبیبی، حمید، گروگان گیری و آغاز جنگ ایران و عراق، تهران، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۲ش.

- حسین زاده، ابوالحسن، الگوی مدیریت بحران سیاسی در سیره امام خمینی (س)، بررسی موردی تسخیر لانه جاسوسی، مجله انسان پژوهی دینی، شماره ۱۷–۱۸ ۱۳۸۷ش.

- خامنه ای، سیدعلی، در مکتب جمعه، مجموعه خطبه های نمازجمعه تهران، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، چاپ اول ۱۳۶۵ش.

- خداوردی، حسن، روابط ایران و آمریکا از پیروزی انقلاب تا تسخیر لانه جاسوسی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.

- خلخالی، محمدصادق، روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۶ / ۲ / ۱۳۵۹ش.

- دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، طبس: مصداقی بر سوره فیل، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی آمریکا، چاپ اول، ۱۳۷۰ش.

- دانشنامه طبس گلشن، پایگاه اطلاع رسانی، شکست آمریکا در طبس، ۱ / ۱۱ / ۱۳۹۳ش.

- درساز، جواد، معجزه صحرا، واکاوی ماجرای طبس، روزنامه ایران، ۴ / ۲ / ۱۳۵۸ش.

- دفتر عقیدتی سیاسی فرماندهی معظم کل قوا، روزها و رویدادها، تهران، رامین، چاپ دوم، ۱۳۷۷ش.

- رسالت، روزنامه، ۴ / ۲ / ۱۳۸۶ش.

- رضوی، مسعود، هاشمی و انقلاب، تهران، همشهری، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.

- روبین، باری، جنگ قدرت ها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بی جا، آشتیانی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.

- زندی پژوه، ناهید، روایتی از شکست عملیات پنجه عقاب، روزنامه کیهان، ۲۹ / ۹ / ۱۳۹۴ش.

- سالینجر، پیر، گروگان گیری در ایران و مذاکرات محرمانه تهران، ترجمه دکتر جعفر ثقهٔ الاسلامی، تهران، نوین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.

- ستوده، امیررضا و حمید کاویانی، بحران ۴۴۴روزه در تهران، تهران، ذکر، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

- سلیمی بنی، صادق، ارمغان دموکراسی، جهت گیری سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

- سیک، گری، همه چیز فرو می ریزد، ترجمه علی بختیاری زاده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.

- شاه علی، احمدرضا، انقلاب دوم؛ تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، آثار و پیامدها، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

- صدوقی، محمد، مصاحبه، روزنامه جمهوری اسلامی، ۶ / ۲ / ۱۳۶۰ش.

- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی و سیدفضل الله یزدی، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.

- عابدی، محمدکریم، مصاحبه، پایگاه اطلاع رسانی مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، ۲۴ / ۱۰ / ۱۳۹۴ش.

- فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع رسانی، ۲ / ۹ / ۱۳۹۲ش.

- کیهان، روزنامه، ۱۶ / ۸ / ۱۳۵۸.

- کیهان، روزنامه، ۱۷ / ۸ / ۱۳۵۸.

- کیهان، روزنامه، ۲۲ / ۴ / ۱۳۵۸.

- کیهان، روزنامه، و۲۴ / ۸ / ۱۳۵۸ش.

- کیه زا، جولیتو، هدف تهران، تهاجم کارتر و وقایع پشت پرده، ترجمه هادی سهرابی، تهران، نشر نو، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.

- کارتر، جیمی، خاطرات کارتر رئیس جمهوری پیشین آمریکا، ۴۴۴ روز ماجرای گروگان های آمریکایی در ایران، ترجمه احمد باقری، انتشارات هفته، چاپ اول، ۱۳۶۱ش.

- گروه تحقیقات، اشغال لانه جاسوسی آمریکا، زمینه ها و پیامدها، مجله حضور، شماره ۸، ۱۳۷۳ش.

- مازندی، یوسف، ایران، ابرقدرت قرن؟، به کوشش عبدالرَضا (هوشنگ) مهدوی، تهران، البرز، چاپ اول، ۱۳۷۳ش.

- محمدی، علیرضا، پنجه های خردشده مروری بر واقعه شکست آمریکا درطبس، مجله پرسمان، شماره ۴۴، ۱۳۸۵ش.

- معبادی، حمید، چالش های ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.

- مهدوی، عبدالرضا (هوشنگ)، بر کشور ما چه گذشت؟، تهران، علمی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.

- مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، کودتای نوژه، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۸۴ش.

- نوازنی، بهرام، الگوهای رفتاری ایالات متحده آمریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی (۱۳۵۷–۱۳۸۰)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

- ونس، سایروس و زبیگنیو برژینسکی، توطئه در ایران، ترجمه محمود مشرقی، تهران، هفته، چاپ دوم، ۱۳۶۲ش.

- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، روزهای پایداری، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.

- هاشمی رفسنجانی، اکبر، کارنامه و خاطرات، سال ۱۳۵۹، انقلاب در بحران، به اهتمام عباس بشیری، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.